Priština, 18. 09. 2025. – Predsjednica SDU Duda Balje danas je podnijela žalbu Narodnom advokatu Republike Kosova zbog kršenja prava djece na obrazovanje.
Balje u žalbi ističe da i posle mjesec dana od početka školske godine, učenici bošnjačke zajednice još uvijek nemaju udžbenike na bosanskom jeziku i da su tek danas pojedini udžbenici postali dostupni u knjižarama, ali po vrlo visokim cijenama. Od Narodnog advokata zahtjeva da hitno reaguje i obezbjedi djeci kompletne udžbenike na bosanskom jeziku, jer naša djeca imaju pravo na jednak, besplatan i nediskriminatoran pristup obrazovanju.
“Subvencija od 80 € koju je odobrilo Ministarstvo obrazovanja nije dovoljna ni za polovinu kompleta (jedan udžbenik košta 10-12 €). Udžbenici kasne i nepotpuni su, što djeci otežava normalno praćenje nastave. Time se direktno krši Ustav Kosova i međunarodne konvencije koje garantuju pravo na besplatno obrazovanje i nastavu na maternjem jeziku”, navodi se u žalbi.
Prenosimo vam žalbu u cijelosti:
ŽALBA
Narodnom advokatu Republike Kosovo
Podnosilac žalbe:
Ime i prezime: Duda Balje
Adresa:
Telefon:
E-mail: duda.balje@gmail.com
Predmet žalbe:
Kršenje prava djece na obrazovanje – neobezbeđivanje udžbenika na bosanskom jeziku u školskoj 2025/2026. godini, u vezi sa Odlukom Ministarstva obrazovanja, nauke, tehnologije i inovacija (MAShTI) od 15.08.2025. godine, kojom se roditeljima dodjeljuje finansijska subvencija od 80 € za kupovinu udžbenika i nastavnih materijala.
Pravna osnova:
1. Ustav Republike Kosovo
• Član 47 (Pravo na obrazovanje): “Svako ima pravo na besplatno osnovno i srednje obrazovanje. Obavezno osnovno obrazovanje se reguliše zakonom i obezbjeđuje se besplatno u javnim školama.”
• Član 57 (Zajednice i njihovi pripadnici): “Republika Kosovo obezbjeđuje posebnu zaštitu prava i interesa zajednica i njihovih pripadnika, uključujući pravo na obrazovanje na svom jeziku.”
2. Zakon o preduniverzitetskom obrazovanju (Zakon br. 04/L-032) i Administrativno uputstvo br. 13/2016 – obavezuju Ministarstvo da obezbjedi besplatne udžbenike za sve učenike, bez obzira na jezik zajednice.
3. Međunarodne konvencije:
• Konvencija o pravima deteta UN (Član 28 i 29): pravo na besplatno osnovno obrazovanje i poštovanje kulturnog i jezičkog identiteta djeteta.
• Evropska konvencija o ljudskim pravima (Protokol 1, član 2): pravo na obrazovanje i obaveza države da poštuje jezik i kulturni identitet.
Činjenično stanje:
• MAShTI je 15. 08. 2025. godine donelo Odluku kojom roditeljima učenika omogućava subvencioniranje udžbenika i nastavnih materijala u iznosu od 80 € preko platforme e-Kosova:
• Učenici I-V razreda: 80 € za udžbenike i nastavne materijale;
• Učenici VI-IX razreda: 80 € za radne sveske i materijale, dok se udžbenici koriste od prethodne generacije.
• Udžbenici na bosanskom jeziku nisu obezbjeđeni ni mjesec dana nakon početka školske godine.
• Djelimično isporučeni udžbenici nisu kompletni, što onemogućava normalno praćenje nastave.
• Minimalna cijena jednog udžbenika na bosanskom jeziku iznosi 10-12 €, pa subvencija od 80 € nije dovoljna ni za polovinu kompleta. Roditelji moraju dodatno finansirati kupovinu, što znači da obrazovanje nije besplatno, suprotno članu 47 Ustava i zakonskim odredbama.
• Ovakvo postupanje stavlja učenike bošnjačke zajednice u neravnopravan položaj u odnosu na vršnjake iz drugih zajednica, što predstavlja diskriminaciju i kršenje prava na obrazovanje.
Zahtjev:
Od institucije Narodnog advokata zahtjevam da:
1. Hitno pokrene postupak ispitivanja zakonitosti Odluke MAShTI od 15. 08. 2025. i načina distribucije udžbenika.
2. Naloži Ministarstvu obrazovanja da odmah obezbjedi kompletne udžbenike na bosanskom jeziku svim učenicima.
3. Utvrdi da trenutni sistem subvencija i kašnjenje udžbenika predstavlja diskriminaciju i kršenje prava učenika bošnjačke zajednice.
4. Preporuči mjere za obezbjeđivanje stvarne besplatnosti obrazovanja i ravnopravnog tretmana svih učenika.
Zaključak:
Neobezbjeđivanje udžbenika na bosanskom jeziku, kao i nedovoljna subvencija od 80 €, predstavlja ozbiljno kršenje prava djece na obrazovanje, diskriminaciju i kršenje ustavnih i međunarodnih obaveza Republike Kosovo. Republika Kosovo je obavezna da svim učenicima omogući jednak i nediskriminatoran pristup obrazovanju.
S poštovanjem,
Duda Balje
Prizren, 18. 09. 2025.